Rodzaje systemów nośnych w plecakach turystycznych

W obecnych czasach wszystko dąży do maksymalnej specjalizacji. Tak jak nie ma już jednego rodzaju bielizny termoaktywnej do każdego typu aktywności, nie ma jednych butów, w których można pójść w każde miejsce, tak samo rzecz ma się z plecakami: jest ich tyle typów ile rodzajów aktywności outdoorowych.

Z drugiej jednak strony, sami chcielibyśmy posiadać sprzęt uniwersalny. Taki, który sprawdzi się w różnych warunkach. Poniższe zestawienie ułatwi dobór odpowiedniego plecaka do naszych potrzeb.

Tylko powierzchownie patrząc na rodzaje plecaków można wymienić przynajmniej kilka ich typów:

• Transportowe (na wielodniowe, długodystansowe wyprawy) – o pojemności powyżej 50 litrów,
• Na kilkudniowe wycieczki – o pojemności 30 – 50 litrów,
• Miejskie,
• Alpinistyczne,
• Rowerowe,
• Trailowe,
• Surwiwalowe.

Plecaki ze względu na przeznaczenie różnić się będą nie tylko pojemnością, ale przede wszystkim rozwiązaniami technicznymi, takimi jak: system nośny, rodzaj użytych materiałów, sposobami zamknięć, itd. Przyjrzyjmy się bliżej systemom nośnym stosowanym najczęściej w różnego rodzaju plecakach.
Na początku warto wspomnieć, że pierwsze udokumentowane użycie plecaka ze stelażem datuje się na 3300 r p.n.e. Używa go człowiek lodu Ӧtzi. Świadczą o tym znalezione przy nim szczątki drewnianej ramy. W takiej formie – drewnianej ramy, do której z jednej strony przyczepia się szelki, a z drugiej worek na rzeczy, plecak przetrwał praktycznie do końca XIX wieku naszej ery. Dopiero wybuch II wojny światowej i wynalazek miotacza ognia zmieniają zbyt ciężki stelaż drewniany na lżejszy – wykonany z profilu metalowego.

Dalej rozwój jest szybki: w 1950r. powstaje pierwszy militarny plecak z aluminiową ramą, 10 lat później plecak do użytku cywilnego.
Rodzaje materiałów stelaża w plecakach produkowanych współcześnie:

• Płaskowniki aluminiowe – bardzo popularne, łatwa obróbka i wysoka efektywność, pozwoliły na skonstruowanie plecaka ze stelażem wewnętrznym (Lowe Alpine 1967r.),
• Profile aluminiowe – stosowane w tańszych plecakach (mniejsza twardość stopu – konieczność profilowania),
• Włókno szklane – większa elastyczność, często stosowana w plecakach z systemem siatkowym,
• Płyty kompozytowe – umożliwiają dowolne mocowanie elementów systemu nośnego plecaka utrzymując wysoką sztywność; materiał dość ciężki i podatny na uszkodzenia,
• Profil aluminiowy zamknięty (rama) – rurki o średnicy 0,5-1cm – niska waga, znakomita trwałość; popularne rozwiązanie w plecakach surwiwalowych.

Plecaki duże (transportowe) – konstrukcja systemu nośnego nastawiona jest na maksymalną wygodę podczas przenoszenia dużych ciężarów. Wiąże się to z dobrym usztywnieniem pleców – najczęściej za pomocą płaskowników metalowych lub profilu aluminiowego zamkniętego, rzadziej standardowego profilu aluminiowego. Poza dobrym usztywnieniem, ważne jest przeniesienie maksymalnej części ciężaru na nogi – służy do tego pas biodrowy. Dobrze wyprofilowany i odpowiednio przylegający do ciała, wraz z poduszką lędźwiową pozwalają na praktycznie całkowite odciążenie ramion. Uwieńczeniem całości jest takie dobranie wyściółki wszystkich pasków od strony ciała użytkownika, aby odprowadzały maksymalnie dużo potu od ciała. Bardzo ważne są również możliwości regulacyjne plecaka – we wszystkich płaszczyznach. Dobrym przykładem prawidłowo skonstruowanego systemu nośnego jest linia plecaków Aircontact niemieckiego producenta Deuter.

Są natomiast także systemy o wiele bardziej rozbudowane, pozwalające na bardzo precyzyjną regulację, jak np. model Klattermussen Mjolner.

W plecakach na kilkudniowe wycieczki można spotkać plecaki z podobnym systemem nośnym jak w dużych (transportowych) plecakach, ale pojawiają się także konstrukcje na systemie siatkowym. Rozciągnięta na ramie ze stali, aluminium bądź włókna szklanego siatka dystansuje zasadniczą część plecaka od pleców użytkownika. Pozwala to na niedoścignioną wentylację. Rozwiązanie takie dobrze sprawdza się w plecakach o pojemności od około 20 do 45 litrów. W plecakach większych rzadko stosuje się ten system, gdyż w przypadku załadunku powyżej 15 kg system przestaje działać prawidłowo – środek ciężkości znajduje się zbyt daleko od ciała użytkownika. System ten charakteryzuje również ograniczona możliwość regulacji wysokości systemu nośnego. Plecaków na tym systemie pojawia się coraz więcej, praktycznie każdy producent ma co najmniej jeden model zbudowany na systemie siatkowym, np. Wolfgang Walker, Deuter Futura.

Systemy nośne plecaków alpinistycznych są stosunkowo proste – bardzo rzadko posiadają rozbudowane możliwości regulacyjne. Wynika to z faktu, że są projektowane z myślą o jak najmniejszej ilości newralgicznych miejsc, potencjalnie łatwych do uszkodzenia. Nie znajdziemy w tych plecakach wielu kieszeni, pasków do troczenia, itp., ale za to otrzymujemy plecaki o bardzo trwałych materiałach i systemach nośnych pozwalających na przenoszenie dużych ciężarów, jakimi jest sprzęt wspinaczkowy. W tych plecakach dominować będą tradycyjne systemy nośne usztywnione płaskownikami aluminiowymi (np. Deuter Guide).

W plecakach rowerowych spotkać można dwa zasadnicze nurty systemów nośnych. Jeśli plecak ma służyć raczej jako substytut sakwy rowerowej, stosowany do użytku codziennego, względnie na krótkie wycieczki, wtedy do takiej spokojnej jazdy w niezbyt trudnym terenie dobrze sprawdzą się plecaki na systemie siatkowym, np. Wisport Bikebag

Jeżeli natomiast wolimy jazdę rowerem w terenie trudniejszym, np. górzystym z o wiele większą prędkością, to wtedy lepszy okazuje się tradycyjny system oparty na usztywnieniu płytą z tworzywa sztucznego oraz dwoma równoległymi gąbkami z korytarzem powietrznym pomiędzy nimi. Takie rozwiązanie wzbogacone o pas brzuszno-biodrowy o wiele lepiej stabilizuje plecak podczas wymagających przejazdów – tutaj za przykład może posłużyć model Trans Alpine marki Deuter.

Plecaki trailowe, czy też speedhikingowe – to takie, od których oczekuje się minimalnej wagi oraz całkowitego komfortu podczas aktywności. Biegi trailowe czy speedhikng to dyscypliny, w których przemieszcza się z dużą prędkością, stąd plecaka najlepiej jakby nie było w ogóle ;-). Natomiast rozwiązania z jakimi wychodzą do nas producenci sprzętu outdoorowego są całkiem zadowalające. Dąży się do tego, aby plecak maksymalnie przylegał do ciała użytkownika – stąd bardzo ważne są paski brzuszne i piersiowe – najlepiej dość elastyczne, aby nie krępowały ruchów, a plecy raczej miękkie – aby przylegały całą powierzchnią do użytkownika. Dobrze, aby plecak miał również miejsce na bidon/bukłak na wodę. Ciekawe propozycje plecaków do tego typu aktywności ma np. Berghaus Vapour, Lafuma Speedtrail, Deuter Speedlite.

W plecakach miejskich często ważniejsze od systemu nośnego są jego funkcje, jak na przykład możliwość przetransportowania laptopa, czy możliwości powiększania plecaka w razie potrzeby (gdy np. idziemy z plecakiem na zakupy). Systemy nośne najczęściej opierają się o usztywnienie z grubszej gąbki, czy płyty z tworzywa sztucznego. Czasami plecaki miejskie zbudowane są na systemie siatkowym, ale poprzez zastosowanie tego systemu trudniej zapakować teczkę, czy laptopa.
Systemów nośnych jest oczywiście o wiele więcej, tak samo jak o wiele więcej jest rodzajów aktywności outdoorowych. Trudno opisać je wszystkie. W artykule poruszone zostały systemy dość popularne, wskazane zostały ich najważniejsze zalety i wady. Jeśli mają Państwo jakieś wątpliwości, czy też pytania dotyczące szczegółów technicznych – proszę pisać! Chętnie odpowiemy!

Redaktor: Piotr Jurgielewicz Wyznawca koncepcji fast and light. Kurtkę przeciwdeszczową zamienił na softshell, a buty trekkingowe na buty biegowe. Zamiast chodzić, woli biegać. Uczestnik kilku górskich ultramaratonów. Amator gór zimą i polowania na zorzę polarną w Norwegii (kiedyś może mu się uda). W mieście porusza się rowerem bez względu na pogodę.