Składnica harcerska i sklep turystyczny. Woda Góry Las - WGL.pl
Nowicjusze, niewtajemniczeni i dawno niepraktykujący harcerze! Przedstawiamy – lub przypominamy – zestaw najważniejszych wyrażeń stosowanych w harcerskim życiu, szczególnie podczas obozów. Dzięki naszemu słownikowi łatwiej zaaklimatyzujecie się na obozie, zrozumiecie rozentuzjazmowane relacje harcerzy z wakacji, albo przypomnicie sobie stare dobre leśne czasy.
Apel – oficjalne rozpoczęcie (apel poranny) i zakończenie (apel wieczorny) dnia obozowego; czasami, w szczególnych przypadkach, odbywany jest także w innych porach dnia (np. apel zgrupowania, czyli sąsiadujących ze sobą obozów, z udziałem komendanta bazy; apel z okazji odwiedzin władz hufca itp.). Osobą prowadzącą apel jest zazwyczaj oboźny, a uczestniczą w nim wszyscy harcerze obecni na obozie (ewentualnie z wyjątkiem wartownika), wraz z kadrą. Zastępy ustawiają się na placu apelowym, którego centralne miejsce zajmuje maszt z flagą. Apel ma charakter uroczysty, harcerze są w mundurach (lub – w przypadku trudnych warunków atmosferycznych – w przyjętym w drużynie stroju polowym). Przebiega według stałego porządku, utrwalonego w danym środowisku. Oto przykładowy porządek apelu wraz z komendami:
Alarm – ogłaszany nagle stan podwyższonej gotowości. Przyczyną może być sytuacja zagrożenia; najczęściej jednak alarmy mają charakter ćwiczebny, usprawniający dyscyplinę. Alarm może też być początkiem gry terenowej (szczególnie w nocy; mogą mu towarzyszyć wybuchy petard, świece dymne, flary, stroboskop). Alarm ogłaszany jest przez oboźnego poprzez gwizd i komendę, np. „Alarm! Zastępami przed namiotami zbiórka!”. Może temu towarzyszyć dźwięk syreny, jeśli obóz jest w nią zaopatrzony. Wyróżnia się poszczególne stopnie alarmów mundurowych. Alarm pierwszego stopnia wymaga szybkiego ubrania bluzy mundurowej i długich spodni. Drugi stopień oznacza pełne umundurowanie. Trzeci stopień – pełne umundurowanie, spakowany plecak i złożona kanadyjka. Czwarty stopień – pełne umundurowanie, spakowany plecak, złożona kanadyjka i złożony namiot zastępu. Alarm mundurowy ogłaszany jest gwizdem oboźnego i komendą: „Alarm mundurowy [np. drugiego] stopnia, czas [np. trzy minuty]!”. Upływ wyznaczonego czasu jest sygnalizowany co minutę, a gdy minie, harcerze ustawiają się w szyku i następuje przegląd umundurowania i gotowości.
Breszka – stalowy pręt, element konstrukcji półki. Breszkami nazywane są też czasami rozpórki z kanadyjek.
Dziesiątka – duży namiot, w założeniu dziesięcioosobowy. W praktyce da się w nim zmieścić o wiele więcej osób, choć najwygodniej śpi się w nim maksymalnie w sześć osób. Aby rozstawić dziesiątkę, potrzebne są przynajmniej cztery osoby: trzy z nich stawiają namiot na masztach i trzymają go, póki czwarta osoba nie naciągnie narożnych zapałek i nie ustabilizuje namiotu za pomocą śledzi. Gdy to zrobi, „masztowi” mogą wyjść z namiotu i pomóc w zamocowaniu pozostałych zapałek i śledzi. Zwiniętą dziesiątkę przechowuje się w brezentowym pokrowcu. W zestawie z płachtą namiotu występuje stelaż, na który składają się: trzy maszty, dwa pręty podsufitowe zwane czasem Jasiem i Małgosią, dwanaście zapałek oraz dwanaście śledzi.
Finka – nóż harcerski, tradycyjny i praktyczny element wyposażenia harcerza, używany do prac polowych, noszony przy pasku od spodni. Istnieje oczywiście mnóstwo rodzajów noży; te stworzone z myślą o harcerzach mają zwykle nabitą lub nadrukowaną na pochwie lilijkę.
HBT / Habeta – Harcerski Bieg Terenowy. W niektórych środowiskach jest to tradycyjny element rywalizacji zastępów. HBT składa się z kilku punktów, na których zastępy na czas wykonują zadania fizyczne, z użyciem sprzętu, wymagające dobrego podziału działań i wyćwiczonej współpracy. Przykładowe zadania to: stawianie namiotu, zwijanie koca, zakładanie masek przeciwgazowych, transport poszkodowanego na noszach, przejście po linie, skok tygrysi, czołganie się, pokonywanie przeszkód terenowych, ciągnięcie i pchanie samochodu terenowego, rzut „granatem”.
Kanadyjka – składane łóżko. Ma drewniany szkielet i materiałowe lub plastikowe poszycie. To alternatywa dla budowanych samodzielnie prycz lub dla spania jedynie na karimacie czy materacu. W wielu drużynach kanadyjki służą bardzo długo, nawet 20-30 lat, nadal dobrze spełniając swoją funkcję i pokrywając się pamiątkowymi napisami użytkowników z kolejnych obozów. Kanadyjkę rozkłada się łatwo i szybko, choć problemem szczególnie dla młodszych harcerzy bywa naciągnięcie jej za pomocą rozpórek.
Komendant – szef obozu, dowódca kadry. Jego rolę opisują dwie zasady:
1. Komendant ma zawsze rację.
2. Jeśli komendant nie ma racji, patrz punkt pierwszy.
Latryna – „Dziesięciu siadło, dziesięciu wpadło, dziesięciu płynie w latrynie. Ci mieli pecha, bo pękła im decha, stoją pośrodku wychodka…” – tekst tej piosenki obrazuje niezbyt przyjemny charakter latryny, czyli polowej ubikacji. Najprostsza latryna to wykopany w ziemi głęboki dół, nad którym przerzucona jest kładka – prowizoryczna deska klozetowa. Bardziej skomplikowane latryny mają drewniane nadbudówki. Na niektórych obozach, szczególnie puszczańskich (w surowym lesie), takie latryny stosuje się do dziś, choć zwiększające się wciąż restrykcje sanepidu skłaniają część środowisk do stawiania mniej klimatycznych toi-toiów lub do korzystania z ubikacji na terenie baz harcerskich. Przy tworzeniu latryn istotne jest zadbanie o to, by umieścić je po stronie zawietrznej względem obozowiska, i to w bezpiecznej odległości od namiotów…
Manierka – bidon, butelka na napój. Bardzo poręczna na obozie, gdzie oczywiście brak sklepów z napojami. Manierka może być wykonana ze sztucznego tworzywa lub z metalu. Współcześnie na rynku istnieje wiele rodzajów manierek, od tych najprostszych aż do specjalistycznych, na przykład przyjmujących kształt camel baga – plecaka z komorą na napój i rurką odprowadzoną przez szelki, tak by mieć ją w zasięgu ust podczas marszu.
Menażka – metalowe naczynie polowe, służące jako talerz, miska, patelnia lub kociołek. Wykonana z metalu lub specjalnego tworzywa. Dwa podstawowe typy menażek, stosowane przez harcerzy, to: menażka wojskowa – dwuczęściowa, zwykle zielona, z odginanym uchwytem i zawieszką – oraz menażka okrągła, blaszana, zwykle kilkuczęściowa (z talerzykiem i głębokimi naczyniami różnej średnicy), z uchwytem. Metalowe menażki nadają się do użycia na kuchni polowej – można z ich pomocą gotować, podgrzewać i smażyć na otwartym ogniu.
Niezbędnik – składany komplet sztućców, zawierający często dodatkowo otwieracz do konserw, otwieracz do butelek, ewentualnie korkociąg. Może mieć formę zestawu osobnych części lub posiadać konstrukcję taką jak scyzoryk. Istnieją też proste plastikowe dwustronne łyżko-widelce. Jak sama nazwa wskazuje – niezbędnik to przedmiot niezbędny na obozie, o ile oczywiście nie chcemy być głodni, strugać sztućców z drewna lub używać jak mieszczuchy pełnowymiarowego noża, widelca i łyżki.
Oboźny – członek kadry odpowiedzialny za organizację czasu i dyscyplinę na obozie. Prowadzi apele, ogłasza czas przygotowań do zajęć, przekazuje harcerzom doraźne informacje, dowodzi harcerzami w szyku, uczy musztry, udziela instrukcji wartownikom, robi pobudkę, ogłasza ciszę nocną. Jego atrybutem jest gwizdek i donośny głos. To on decyduje o tym, jak długo trwa minuta. Ma moc zaginania czasoprzestrzeni.
Pałatka – peleryna przeciwdeszczowa. Harcerskie pałatki są ciemnozielone, zapinane na guziki. Z dwóch pałatek da się łatwo zrobić mały namiot. Zwinięta pałatka posłuży jako poduszka, a rozwinięta – jako prowizoryczne przykrycie. Pałatka jest bardzo uniwersalna – jej zastosowanie zależy od kreatywności posiadacza.
Plała – element namiotu; dwuczęściowa płachta z przodu i z tyłu, wyposażona w przesłonięte siateczką okna i w sznurki do związywania. Opuszczone plały zapewniają prywatność i ciepło, zawiązane – chronią namiot przed odfrunięciem podczas wichury, a podwinięte – wpuszczają światło i umożliwiają przewiew.
Poczta obozowa – system korespondencji między uczestnikami obozu. Przy placu apelowym może się znajdować skrzynka na listy, do której każdy ma prawo wrzucić wiadomość adresowaną do innego harcerza, członka kadry lub całego obozu. Poczta przekazywana jest podczas apelu. Listy nieadresowane lub z adnotacją „na apelu” odczytuje się na głos. To świetny sposób na pośrednie przekazywanie wiadomości (również anonimowych) i rozpowszechnianie obozowych ogłoszeń (na przykład o zgubionym niezbędniku), a także okazja do żartów – na przykład podrabianych listów miłosnych. Za pomocą poczty obozowej można się także dzielić wrażeniami z zajęć, zadawać pytania kadrze, składać prośby, podziękowania, życzenia. Sugestia dla kadry: może warto wykorzystać pocztę w grze fabularnej?
Podchodzenie obozu – forma rywalizacji między sąsiadującymi ze sobą obozami. Harcerze z jednego obozu usiłują przedostać się niezauważenie na teren „przeciwnika”, by zostawić po sobie ślad lub zabrać proporzec. To prawdziwy egzamin zarówno dla podchodzących, jak i dla warty „atakowanego” obozu. Harcerski savoir vivre wymaga, by kadra obu obozów w tajemnicy informowała się wzajemnie o planach podchodzenia – dla uniknięcia konfliktów i poczucia zagrożenia.
Raport karny – sposób na utrzymanie dyscypliny i posłuszeństwa harcerzy na obozie. Każdy harcerz za drobne lub większe przewinienie może dostać od instruktora raport karny (na zasadzie słownego upomnienia: „raport!”) – wtedy jest zobowiązany zameldować się na apelu, by kadra mogła wyznaczyć adekwatną do winy karę. Zazwyczaj zadośćuczynieniem za zły uczynek staje się jakaś nadplanowa praca, przynosząca korzyść całemu obozowi (czyszczenie latryn, wyniesienie śmieci, dodatkowa warta itp.).
Raszka – drewniana krata, służąca jako półka zamocowana na metalowym stelażu lub jako podwyższenie do przechowywania butów. W namiotach bez podłóg nic nie powinno leżeć bezpośrednio na ziemi – bez raszek buty i plecaki przegrają z każdą ulewą.
Rozkaz – pisemny dokument, na obozie wydawany przez komendanta, odczytywany na apelu. Zawiera zapis podjętych przez komendanta (w konsultacji z kadrą) decyzji, które wszyscy uczestnicy muszą przyjąć do wiadomości. W rozkazie zapisuje się więc na przykład: wyznaczenie zastępu służbowego wraz z jego instruktorem, plan na kolejny dzień, przyznane sprawności, mianowania na funkcje, wyniki gier terenowych, pochwały, nagany i tym podobne. Każdy rozkaz ma swój numer i datę wydania – dane te stanowią potwierdzenie przyznanych sprawności, stopni i funkcji, wpisywanych do książeczki harcerskiej.
Rozpórka – metalowy lub drewniany element konstrukcji kanadyjki; część służąca do naciągnięcia poszycia z dwóch stron łóżka. Na tym jednak nie kończy się zastosowanie rozpórki. Metalowe pręty świetnie nadają się do zrobienia prostej kuchni polowej (podstawka dla kociołka na dołku z ogniskiem); drewnianymi rozpórkami w dłoniach niektórzy harcerze dodają sobie odwagi podczas nocnej warty…
Strażnik ognia – honorowa funkcja obejmowana podczas ognisk. Strażnik ognia dba o bezpieczeństwo, dokłada drew, salutowaniem w stronę ognia przyczynia się do wzbogacenia obrzędowości.
Szalokominiarka – uniwersalny element stroju polowego. To materiałowy komin, często w kolorze zielonym. Może służyć jako szal, czapka, okrycie głowy i szyi. Pomocna przy kamuflażu, w trudnych warunkach atmosferycznych, przy zbyt dużej na wszelkie specyfiki ilości komarów. Przydaje się wszędzie tam, gdzie wpadniemy na jakikolwiek ciekawy pomysł na jej użycie.
Śledź – poza tym, że jest rybą, nazywa się tym mianem także metalowe kołki służące do rozstawiania namiotów. Śledzie wkłada się w pętle linek namiotowych i, naprężając, wbija się w ziemię pod kątem czterdziestu pięciu stopni. Te niepozorne kawałki metalu (albo wręcz drewna) zapewniają namiotowi stabilność i chronią nasz dach nad głową podczas wichur i ulew (naciągnięty namiot nie gromadzi wody).
Warta – straż obozu, pilnująca bezpieczeństwa uczestników i ich dobytku oraz honoru obozującej drużyny lub szczepu. Umundurowany wartownik stoi w dzień przy bramie i pilnuje, by nikt obcy nie wszedł bez zezwolenia kadry na teren obozu. W nocy i pod nieobecność pozostałych harcerzy wartownik w stroju polowym patroluje teren obozu, pilnując flagi i proporca – obiektu pożądania przeciwników podczas podchodzenia obozu. Obowiązkiem wartownika jest stała obserwacja terenu, alarmowanie w uzasadnionych przypadkach, informowanie kadry o wszystkim co niepokojące, zatrzymywanie obcych, łączność polowa między bramą obozową a pozostałą częścią terenu (na przykład za pomocą telefonów polowych). Warta zmienia się co dwie godziny.
Zapałka – element stelażu podtrzymującego namiot „dziesiątkę”. Zapałki mocuje się w bokach namiotu, po sześć z każdej strony. Za pomocą linek namiotowych i śledzi ustawia się zapałki w pozycji pionowej, stabilizując całą konstrukcję.
Zaprawa – poranna rozgrzewka, w której biorą udział uczestnicy obozu tuż po pobudce, przed śniadaniem i apelem. Może to być seria ćwiczeń, trucht, bieg, przysiady, pompki…
Zeriba – ogrodzenie obozu, ułożone z nagromadzonych gałęzi. Zeriba ma ograniczyć teren obozu i utrudnić dostęp z zewnątrz – alarmuje trzaskiem gałązek, gdy zbliża się ktoś niepowołany. To najprostszy typ ogrodzenia, alternatywa dla budowanych z drewna płotów lub rozwieszanych na drzewach i palach siatek maskujących.
A może w Waszych środowiskach używa się innych terminów niż powyższe?
Redaktor: Bernadeta Paczkowska
Instruktorka 76 Szczepu DH i GZ z Poznania. Magister filologii polskiej, krytyczka literacka. Mieszka z dwoma kotami, chyba że akurat łazi po lasach. Czyta, pisze, gra na gitarze, słucha rocka. Marzy o całorocznym obozie harcerskim. |