Składnica harcerska i sklep turystyczny. Woda Góry Las - WGL.pl
Druga wojna światowa dobiegła końca 8 maja 1945 roku. Tymczasem już w 1944 roku na wyzwolonych terenach polskich zaczęły powstawać nowe drużyny, a te wcześniej istniejące powoli wychodziły z podziemia. Tu czekały na nie nowe niebezpieczeństwa…
Do głosu doszli komuniści, sięgając swoimi wpływami także do wnętrza ruchu harcerskiego. Całością próbowały kierować różne siły: Związek Walki Młodych, Resort Oświaty PKWN oraz ugrupowania wojskowe. Co więcej, negatywne nastawienie części społeczeństwa do Armii Krajowej sprawiło, że niechęć i podejrzenia uderzyły w harcerzy z wielu stron naraz.
Ponieważ władze harcerskie miały charakter tymczasowy, trwały przygotowania do Zjazdu, mającego zatwierdzić nowy Statut, Prawo i Przyrzeczenie. Rząd nie wyraził jednak zgody na jego organizację. W szeregach harcerskich rosło rozczarowanie, przybierające niekiedy formę otwartych manifestacji sprzeciwu – jak w Szczecinie w kwietniu 1946 roku, gdy podczas zlotu młodzieżowego doszło do starć z funkcjonariuszami Urzędu Bezpieczeństwa. Zginęły wówczas dwie harcerki. Stało się jasne, że interesy obecnych władz państwa stoją w sprzeczności z ideałami harcerskimi.
W grudniu 1948 roku na naradzie komendantów chorągwi – bez udziału dawnych instruktorów – postanowiono: „zrywamy ze wszystkimi pozostałościami wychowania skautowego i harcerskiego, które są odbiciem ustroju kapitalistycznego, i chcemy naszą robotę wykonywać na zasadach wychowania socjalistycznego”. Dwa lata później kontrolę nad ruchem harcerskim przejął oficjalnie Związek Młodzieży Polskiej, tworząc w ten sposób kolejne potężne narzędzie komunistycznej indoktrynacji. Związek Harcerstwa Polskiego przestał istnieć. Prawdziwie harcerskie podziemie zawiązało się, lecz zostało rozgromione jeszcze w tym samym roku. Szybko przeprowadzono serię procesów przeciwko wyższym funkcyjnym.
Utworzona przez komunistów Organizacja Harcerska miała być kopią radzieckiego Pioniera. Działalność tego tworu nie miała nic wspólnego z prawdziwym harcerstwem czy skautingiem. Wszystko było tu masowe, sztywne, poważne. Organizowano zebrania, referaty, odczyty, pochody; chwalono donosicielstwo i samokrytycyzm. Władze próbowały wpoić młodym ludziom takie postawy, które uczyniłyby z nich trybiki w zniewolonym społeczeństwie.
Pewne nadzieje na poprawę sytuacji przyniosła odwilż, zapoczątkowana wydarzeniami poznańskiego Czerwca 1956. Przedwojenni instruktorzy postawili przed sobą zadanie odnowienia harcerstwa. W grudniu zapadła decyzja o reaktywacji ZHP – choć nie oznaczało to końca wpływów komunizmu i podległości wobec rządzącej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Wraz z rozpoczętym w Polsce okresem wielostronnych reform, w ZHP zaczęły powstawać nowe twory, takie jak Harcerska Służba Polsce Socjalistycznej, a także – co ma swoje pozytywne echa do dziś – podjęły działalność pierwsze drużyny Nieprzetartego Szlaku. Wprowadzono również zmiany w Przyrzeczeniu i regulaminie mundurowym. Wciąż niestety harcerstwo dążyło do rozkładu i degeneracji – coraz większa przepaść dzieliła Związek od pierwotnych idei skautowych i harcerskich.
Na szczęście jednak sytuacja ta nie mogła ciągnąć się w nieskończoność. Nowa rzeczywistość polityczna, zapoczątkowana wydarzeniami Sierpnia 1980, przyniosła harcerstwu nadzieję i realne pozytywne zmiany. Po VII Zjeździe ZHP przywrócone zostały zasady pracy harcerskiej. W 1981 roku utworzono Kręgi Instruktorów Harcerstwa im. Andrzeja Małkowskiego (KIHAM) – celem tej organizacji stała się moralna odnowa ruchu harcerskiego. Kolejne Zjazdy, także po obaleniu komunizmu, przyniosły kolejne poprawki Statutu, Prawa i Przyrzeczenia. Naczelnik został zobowiązany do podjęcia starań o przyjęcie ZHP do światowej organizacji skautowej WOSM. W tamtym czasie zaczęły się także tworzyć nowe organizacje harcerskie, różniące się od siebie głównie kwestiami światopoglądowymi.
W 1989 roku powołano do życia Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej – alternatywną wobec ZHP organizację harcerską, która także odwołuje się do tradycji harcerskich i skautowych z początku XX wieku, przy czym wychowuje w oparciu o wartości chrześcijańskie. Instruktorzy i instruktorki ZHR są chrześcijanami, natomiast do organizacji mogą wstąpić wszystkie osoby poszukujące wiary i pozostające w gotowości do kształtowania postaw wynikających z Prawa i Przyrzeczenia Harcerskiego. Symbolem ZHR jest lilijka z biało-czerwoną szarfą.
Na przestrzeni lat harcerstwo zdołało się odrodzić i stać się znów częścią światowego skautingu. Od początku lat 90. możemy harcować swobodnie, w oderwaniu od polityki, poza społecznymi naciskami i zawirowaniami ideologicznymi.
Artykuł jest częścią cyklu “Historia Harcerstwa” – zobacz wszystkie artykuły z tej serii:
Redaktor: Bernadeta Paczkowska
Instruktorka 76 Szczepu DH i GZ z Poznania. Magister filologii polskiej, krytyczka literacka. Mieszka z dwoma kotami, chyba że akurat łazi po lasach. Czyta, pisze, gra na gitarze, słucha rocka. Marzy o całorocznym obozie harcerskim. |